Các trường phái kiến trúc Trung Quốc (Phần 2): Tô phái (苏派) – Kiến trúc nên thơ của miền sông nước Giang Nam

 Trong bản đồ kiến trúc truyền thống Trung Hoa, nếu Kinh phái (京派) đại diện cho vẻ uy nghiêm, trang trọng của kinh thành Bắc Kinh, thì Tô phái (苏派) lại mang đến sự tinh tế, nhẹ nhàng và đầy thi vị của vùng đất Giang Nam. Được hình thành và phát triển rực rỡ tại Tô Châu (苏州) – nơi được mệnh danh là “thiên đường nhân gian”, Tô phái là biểu tượng của sự giao thoa giữa kiến trúc – thiên nhiên – văn hóa nghệ thuật.

 

 

1. Nguồn gốc và địa bàn ảnh hưởng

Tô phái (苏派) xuất hiện và phát triển mạnh từ thời Tống – Minh – Thanh, đạt đến đỉnh cao vào thế kỷ 16–17. Trung tâm phát triển là thành phố Tô Châu, lan rộng khắp khu vực Giang Nam (tức vùng phía Nam sông Trường Giang): gồm Giang Tô, Chiết Giang, một phần Thượng Hải và An Huy.

Nơi đây có khí hậu ôn hòa, sông ngòi kênh rạch chằng chịt – điều kiện lý tưởng để hình thành nên phong cách kiến trúc duy mỹ và gần gũi với thiên nhiên. 

 

 

2. Đặc trưng kiến trúc của Tô phái

Kết hợp hài hòa với thiên nhiên

• Nhà – sân – nước – đá – cây hòa quyện thành tổng thể hữu tình.

• Khu vườn được thiết kế như một bức tranh sơn thủy sống động, sử dụng thủ pháp “mượn cảnh”, “ẩn hiện”, “đi một bước – đổi một cảnh”.

Kiến trúc nhỏ xinh nhưng tinh tế

• Không chú trọng quy mô lớn, mà tập trung vào chi tiết mỹ thuật.

• Sử dụng vật liệu mộc mạc: ngói đen – tường trắng, đá tự nhiên, gỗ sơn đen.

• Cửa tròn, cửa chữ thọ, hành lang uốn lượn… đều được xử lý rất khéo léo và giàu ý nghĩa.

Màu sắc thanh nhã

• Chủ yếu là đen – trắng – xám – nâu gỗ, tránh xa những tông màu rực rỡ như ở miền Bắc.

• Tạo nên không gian tĩnh lặng, thiền vị – phù hợp với phong cách sống và thưởng thức nghệ thuật của giới trí thức Giang Nam.

 

 

 

3. Công trình tiêu biểu của Tô phái

Chuyết Chính Viên (拙政园)

• Một trong “Tứ đại danh viên Trung Quốc”

• Rộng hơn 5ha, chia làm ba khu: Đông – Trung – Tây, bố cục phong cảnh biến hóa tài tình.

• Là đỉnh cao trong nghệ thuật vườn tư gia kiểu Tô Châu.

   

Lưu Viên (留园)

• Được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.

• Hành lang khắc hoa dài hơn 600m, tượng trưng cho hành trình cuộc sống.

• Từng góc nhỏ là một cảnh giới thi ca riêng biệt.

  

 

4. Ý nghĩa văn hóa của Tô phái

• Phản ánh tinh thần sống của trí thức Giang Nam: yêu thiên nhiên, trọng thi họa, sống ẩn dật, đề cao cái đẹp nội tâm.

• Tô phái không hướng đến sự tráng lệ hay quyền lực, mà hướng đến sự hài hòa giữa người – cảnh – không gian.

• Ảnh hưởng đến cả kiến trúc Nhật Bản, Hàn Quốc về sau (đặc biệt là vườn thiền, nhà gỗ thấp tầng).