Tìm hiểu về Lễ Trừ tịch của Trung Quốc

Chắc hẳn đôi lần các bạn đã nghe đến người lớn thường nhắc đến cái tên “Trừ tịch” trong dịp gần năm mới, Tết đến. Vậy bạn có tò mò Lễ Trừ tịch là gì và nguồn gốc hình thành tên gọi “đêm trừ tịch” trong dân gian này không? Hãy cùng nhóm MVL Chinese giải đáp thắc mắc cho bạn nhé!  

Trừ tịch là gì?

Theo chiết tự chữ Hán của Trung Quốc, trừ tịch – 除夕/ chúxì là một từ Hán Việt được cấu tạo bởi hai thành phần. Chữ trừ – 除/chú/ có nghĩa là hoán đổi, chuyển giao; và chữ tịch – 夕/xì/ có nghĩa là đêm. Như vậy trừ tịch có nghĩa là đêm chuyển giao, cụ thể là đêm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, tức là đêm Giao thừa. Ngoài ra do phong tục của các vùng miền khác nhau nên nó còn có tên gọi khác là trừ dạ – 除夜/chúyè/ hoặc đại niên dạ – 大年夜/dà nián yè/ và ngày cuối năm được gọi là trừ nhật 除日/chú rì/. Về sau đều được gọi là trừ tịch.

Như vậy, hiểu một cách đơn giản đêm trừ tịch là một cách gọi khác của đêm giao thừa – đêm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới theo âm lịch.

Nguồn gốc Lễ Trừ tịch

Quan niệm dân gian cho rằng, có 12 vị thần trên trời tượng trưng cho 12 con giáp. Từ năm Tí (con chuột) đến năm Hợi (con lợn), thay phiên nhau lần lượt trông coi công việc dưới hạ giới. Cứ sau mỗi chu kỳ 12 năm lại quay trở về vị thần đầu tiên. Các “quan nhà trời” đều có ông Thiện và ông Ác. Ông Thiện chuyên phù hộ những điều tốt đẹp cho con người. Còn ông Ác gây ra hạn hán, lụt lội, mất mùa, đói kém.

Việc lành hay việc dữ là do sớ tấu của các quan nhà trời báo cáo lên Ngọc Hoàng. Ngọc Hoàng dựa trên sớ tấu đó mà ban phúc hay trừng phạt con người. Với quan niệm như thế, người xưa làm lễ rất cẩn trọng để tránh làm mất lòng các vị quan; cầu mong các quan sẽ bẩm báo những điều tốt đẹp với Ngọc Hoàng.

Vào thời điểm đúng nửa đêm, quan cũ giao lại công việc cho quan mới tiếp nhận. Do vậy, cũng trong thời điểm này, mọi gia đình đều bày cỗ ra ngoài trời để cúng các quan. Phong tục này đã xuất hiện từ rất lâu trước đây trong dân gian. Ngay cả các quan chức ở thôn xã, vào thời khắc giao thừa đều phải cúng lễ bái vô cùng trang trọng tại sân đình.

Ý nghĩa Lễ Trừ tịch trong quan niệm dân gian

Trừ tịch là đêm cuối năm rất tối trời. Các cụ ta thường có câu “tối như đêm ba mươi”. Bởi vậy, đêm trừ tịch được coi là khoảng thời gian tĩnh lặng và thiêng liêng, giũ bỏ mọi muộn phiền trong cuộc sống để bắt đầu một ngày đầu tiên của năm mới vui vẻ, không lo nghĩ, muộn phiền. Lễ Trừ tịch do đó có ý nghĩa là đem bỏ hết đi những điều không tốt của năm cũ và đón những điều mới mẻ của năm mới sắp tới.

Lễ trừ tịch cử hành vào giờ Tý (11 giờ đêm đến 1 giờ sáng hôm sau). Gồm một giờ của năm cũ và một giờ của năm mới. Trong lễ này, mọi người ca ngợi công ơn trời đất, tổ tiên, rũ bỏ mọi điều muộn phiền và cầu mong những điều may mắn sẽ đến với gia đình mình.