Truyện ngắn “The Gift of the Magi” - O. Henry

Văn học phương Tây tự hào có vô số tác phẩm kinh điển được giảng dạy rộng rãi trong các trường trung học phổ thông ở Mỹ. Mỗi tuần, chúng ta sẽ cùng nhau đắm chìm vào thế giới của những truyện ngắn kinh điển, đầu tiên là đọc cả bản tiếng Anh lẫn tiếng Việt để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp ngôn ngữ của tác phẩm. Sau đó, ở số tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích ý nghĩa ẩn chứa bên trong.

__________________________

Câu chuyện của tuần này là "The Gift of the Magi" hay "Món Quà Giáng Sinh" của tác giả O. Henry.

The Gift of the Magi 

By O. Henry

ONE DOLLAR AND EIGHTY-SEVEN CENTS. That was all. She had put it aside, one cent and then another and then another, in her careful buying of meat and other food. Della counted it three times. One dollar and eighty-seven cents. And the next day would be Christmas. 

There was nothing to do but fall on the bed and cry. So Della did it. 

While the lady of the home is slowly growing quieter, we can look at the home. Furnished rooms at a cost of $8 a week. There is little more to say about it. In the hall below was a letter-box too small to hold a letter. There was an electric bell, but it could not make a sound. Also there was a name beside the door: “Mr. James Dillingham Young.”

When the name was placed there, Mr. James Dillingham Young was being paid $30 a week. Now, when he was being paid only $20 a week, the name seemed too long and important. It should perhaps have been “Mr. James D. Young.” But when Mr. James Dillingham Young entered the furnished rooms, his name became very short indeed. Mrs. James Dillingham Young put her arms warmly about him and called him “Jim.” You have already met her. She is Della. 

Della finished her crying and cleaned the marks of it from her face. She stood by the window and looked out with no interest. Tomorrow would be Christmas Day, and she had only $1.87 with which to buy Jim a gift. She had put aside as much as she could for months, with this result. Twenty dollars a week is not much. Everything had cost more than she had expected. It always happened like that. 

Only $1.87 to buy a gift for Jim. Her Jim. She had had many happy hours planning something nice for him. Something nearly good enough. Something almost worth the honor of belonging to Jim. 

There was a looking-glass between the windows of the room. Perhaps you have seen the kind of looking-glass that is placed in $8 furnished rooms. It was very narrow. A person could see only a little of himself at a time. However, if he was very thin and moved very quickly, he might be able to get a good view of himself. Della, being quite thin, had mastered this art. 

Suddenly she turned from the window and stood before the glass. Her eyes were shining brightly, but her face had lost its color. Quickly she pulled down her hair and let it fall to its complete length. 

The James Dillingham Youngs were very proud of two things which they owned. One thing was Jim’s gold watch. It had once belonged to his father. And, long ago, it had belonged to his father’s father. The other thing was Della’s hair. 

If a queen had lived in the rooms near theirs, Della would have washed and dried her hair where the queen could see it. Della knew her hair was more beautiful than any queen’s jewels and gifts. If a king had lived in the same house, with all his riches, Jim would have looked at his watch every time they met. Jim knew that no king had anything so valuable.

So now Della’s beautiful hair fell about her, shining like a falling stream of brown water. It reached below her knee. It almost made itself into a dress for her. And then she put it up on her head again, nervously and quickly. Once she stopped for a moment and stood still while a tear or two ran down her face. She put on her old brown coat. She put on her old brown hat. With the bright light still in her eyes, she moved quickly out the door and down to the street. 

Where she stopped, the sign said: “Mrs. Sofronie. Hair Articles of all Kinds.” 

Up to the second floor Della ran, and stopped to get her breath. 

Mrs. Sofronie, large, too white, cold-eyed, looked at her. 

“Will you buy my hair?” asked Della. 

“I buy hair,” said Mrs. Sofronie. “Take your hat off and let me look at it.” 

Down fell the brown waterfall. 

“Twenty dollars,” said Mrs. Sofronie, lifting the hair to feel its weight.

“Give it to me quick,” said Della. 

Oh, and the next two hours seemed to fly. She was going from one shop to another, to find a gift for Jim. She found it at last. It surely had been made for Jim and no one else. There was no other like it in any of the shops, and she had looked in every shop in the city. It was a gold watch chain, very simply made. Its value was in its rich and pure material. Because it was so plain and simple, you knew that it was very valuable. All good things are like this. It was good enough for The Watch. As soon as she saw it, she knew that Jim must have it. It was like him. Quietness and value - Jim and the chain both had quietness and value. She paid twenty-one dollars for it. And she hurried home with the chain and eighty-seven cents. 

With that chain on his watch, Jim could look at his watch and learn the time anywhere he might be. Though the watch was so fine, it had never had a fine chain. He sometimes took it out and looked at it only when no one could see him do it. 

When Della arrived home, her mind quieted a little. She began to think more reasonably. She started to try to cover the sad marks of what she had done. Love and large-hearted giving, when added together, can leave deep marks. It is never easy to cover these marks, dear friends - never easy. 

Within forty minutes her head looked a little better. With her short hair, she looked wonderfully like a schoolboy. She stood at the looking-glass for a long time. 

“If Jim doesn’t kill me,” she said to herself, “before he looks at me a second time, he’ll say I look like a girl who sings and dances for money. But what could I do - oh! What could I do with a dollar and eighty seven cents?” 

At seven, Jim’s dinner was ready for him. Jim was never late. Della held the watch chain in her hand and sat near the door where he always entered. Then she heard his step in the hall and her face lost color for a moment. She often said little prayers quietly, about simple everyday things. And now she said: “Please God, make him think I’m still pretty.” 

The door opened and Jim stepped in. He looked very thin and he was not smiling. Poor fellow, he was only twenty-two - and with a family to take care of! He needed a new coat and he had nothing to cover his cold hands. Jim stopped inside the door. He was as quiet as a hunting dog when it was near a bird. His eyes looked strangely at Della, and there was an expression in them that she could not understand. It filled her with fear. It was not anger, nor surprise, nor anything she had been ready for. He simply looked at her with that strange expression on his face. 

Della went to him. “Jim, dear,” she cried, “don’t look at me like that. I had my hair cut off and sold it. I couldn’t live through Christmas without giving you a gift. My hair will grow again. You won’t care, will you? My hair grows very fast. It’s Christmas, Jim. Let’s be happy. You don’t know what a nice - what a beautiful nice gift I got for you.” 

“You’ve cut off your hair?” asked Jim slowly. He seemed to labor to understand what had happened. He seemed not to feel sure he knew. 

“Cut it off and sold it,” said Della. “Don’t you like me now? I’m me, Jim. I’m the same without my hair.” 

Jim looked around the room. “You say your hair is gone?” he said. 

“You don’t have to look for it,” said Della. “It’s sold, I tell you - sold and gone, too. It’s the night before Christmas, boy. Be good to me, because I sold it for you. Maybe the hairs of my head could be counted,” she said, “but no one could ever count my love for you. Shall we eat dinner, Jim?” 

Jim put his arms around his Della. For ten seconds let us look in another direction. Eight dollars a week or a million dollars a year - how different are they? Someone may give you an answer, but it will be wrong. The magi brought valuable gifts, but that was not among them. My meaning will be explained soon. From inside the coat, Jim took something tied in paper. He threw it upon the table. 

“I want you to understand me, Dell,” he said. “Nothing like a haircut could make me love you any less. But if you’ll open that, you may know what I felt when I came in.” 

White fingers pulled off the paper. And then a cry of joy; and then a change to tears. For there lay The Combs - the combs that Della had seen in a shop window and loved for a long time. Beautiful combs, with jewels, perfect for her beautiful hair. She had known they cost too much for her to buy them. She had looked at them without the least hope of owning them. And now they were hers, but her hair was gone. But she held them to her heart, and at last was able to look up and say: “My hair grows so fast, Jim!”  

And then she jumped up and cried, “Oh, oh!” Jim had not yet seen his beautiful gift. She held it out to him in her open hand. The gold seemed to shine softly as if with her own warm and loving spirit. “Isn’t it perfect, Jim? I hunted all over town to find it. You’ll have to look at your watch a hundred times a day now. Give me your watch. I want to see how they look together.” 

Jim sat down and smiled. “Della,” said he, “let’s put our Christmas gifts away and keep them for a while. They’re too nice to use now. I sold the watch to get the money to buy the combs. And now I think we should have our dinner.” 

The magi, as you know, were wise men - wonderfully wise men - who brought gifts to the newborn Christ-child. They were the first to give Christmas gifts. Being wise, their gifts were doubtless wise ones. And here I have told you the story of two children who were not wise. Each sold the most valuable thing he owned in order to buy a gift for the other. But let me speak a last word to the wise of these days: Of all who give gifts, these two were the most wise. Of all who give and receive gifts, such as they are the most wise. Everywhere they are the wise ones. They are the magi.

Món quà Giáng sinh

Tác giả O. Henry

Một đô la và tám mươi bảy xu. Tất cả chỉ có thế. Và trong đó sáu mươi xu là những đồng xu lẻ, tích cóp mỗi lần một hay hai xu khi kỳ kèo với những người bán tạp hóa, rau cải hay thịt thà cho đến khi mặt mày xấu hổ đỏ bừng lên vì cái kiểu mặc cả như thế bị ngầm hiểu là bủn xỉn. Della đếm tới đếm lui ba lần. Một đô la và tám mươi bảy xu. Và hôm sau là lễ Giáng sinh.

Tình cảnh này thì không biết làm gì hơn là ngồi bệt xuống chiếc ghế nhỏ tồi tàn và gào khóc. Della làm như thế thật. Đúng với cái quy luật tâm lý con người rằng cuộc sống hình thành từ những tiếng nức nở, tiếng sụt sịt và tiếng cười, trong đó chủ yếu là tiếng sụt sịt.Trong khi cô chủ nhà đang từ từ giảm bớt từ trạng thái thứ nhất sang trạng thái thứ hai, ta thử nhìn một chút vào cái tổ ấm. Một căn hộ có sẵn đồ đạc tiền thuê 8 đô la một tuần. Không cần mô tả dài dòng, chữ “khốn cùng” khỏi cần ghi rõ trước cửa.

Trước phòng ngoài ở bên dưới có một thùng thư mà không lá thư nào nhét vào được, và một nút chuông điện mà không ngón tay nào chạm vào ấn cho chuông rung. Cạnh bên là một tấm các ghi tên ” Ông James Dillingham Young”. Danh xưng “Dillingham” đã nức tiếng xa gần trong suốt thời kỳ huy hoàng khi mà chủ sở hữu được trả tới 30 đô la một tuần. Giờ đây, khi thu nhập đã tụt xuống còn 20 đô la một tuần thôi, đành phải nghĩ đến việc viết tắt lại thành một chữ D khiêm tốn và nhún nhường. Dẫu sao, mỗi lần Ông James Dillingham Young đi về căn hộ nói trên, ông vẫn được bà James Dillingham Young, tức là Della như đã được giới thiệu, gọi là “Jim” và ân cần ôm chặt lấy. Điều này thật tuyệt vời. 

Della không khóc nữa và lấy phấn hồng thoa lên má. Cô đến đứng tựa cửa sổ, buồn rầu nhìn con mèo xám đang lững thững trên bức tường thành xám trong khoảng sân u tối. Ngày mai là lễ Giáng sinh và cô chỉ có một đô la tám mươi bảy xu để mua quà cho Jim. Kết quả đó là cô đã tằn tiện để dành từ mấy tháng nay. Hai mươi đô la mỗi tuần thì chẳng làm được gì. Tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống. Chỉ có một đô la tám mươi bảy xu để mua quà cho Jim. Jim của cô. 

Cô đã mất nhiều giờ tính toán nghĩ cho ra món quà gì thật đẹp dành cho anh. Món quà đẹp, hiếm và có giá trị… món quà thực sự xứng đáng cho Jim hãnh diện. Trên tấm vách ngăn giữa hai cửa sổ có một chiếc gương lớn. Có lẽ bạn đã thấy một chiếc gương như vậy trong căn hộ thuê 8 đô la. Một người thon gầy, mảnh mai soi vào đấy, ngắm hình ảnh phản chiếu qua những đường nét theo chiều thẳng đứng, có thể hài lòng về ngoại hình của mình. Della vóc người thon thả từng cảm thấy như vậy. Cô chợt quay lưng phía cửa sổ và đến đứng trước gương, mắt sáng rực, nhưng trong vòng hai mươi giây mặt cô tái nhợt dần. Cô vội thả mái tóc cho nó chảy dài xuống lưng. 

Gia đình James Dillingham Young có hai vật sở hữu mà cả hai người đều tự hào. Một là chiếc đồng hồ vàng của Jim, do bố anh và trước nữa là ông nội anh để lại. Thứ hai là mái tóc của Della. Nếu hoàng hậu Sheba sống ở căn hộ trước mặt, có ngày Della sẽ ngồi hong tóc bên cửa sổ để thấy bao ngọc ngà châu báu của hoàng hậu bị làm lu mờ đi. Nếu hoàng đế Solomon là người gác dan, với cả kho vàng chất dưới hầm, Jim sẽ rút chiếc đồng hồ ra mỗi lần đi ngang qua, chỉ để thấy ông vò đầu bứt tai vì ganh tị. Giờ này đây Della buông suối tóc của cô chảy dài xuống, óng ả, mượt mà. Mái tóc thả dài xuống tận gối, ôm lấy người như một chiếc áo khoác ngoài. Rồi cô cuộn tóc lại, bồn chồn, vội vã. Cô loạng choạng một lát, rồi đứng yên, một giọt nước mắt chảy xuống, loang trên tấm thảm đỏ tồi tàn. Thoắt cái cô khoác chiếc áo nâu cũ, thoắt cái cô đội cái mũ nâu cũ. Chân xoay vòng làm tung chiếc váy, mắt lóe sáng, cô lách ra khỏi cửa và xuống bậc cấp bước ra đường. Nơi cô dừng có tấm biển ghi: ”Bà Sofronie, Tóc thật tóc giả đủ loại”. Della vụt chạy đến, và dừng lại, kìm hơi, trấn tĩnh. Bà chủ mập mạp, nhợt nhạt, lạnh lùng, chẳng có chút hình ảnh mà cái tên Sofronie gợi lên.

“Bà có mua tóc tôi không?” Della hỏi.

“Tôi chuyên mua tóc mà. Chị giở mũ ra cho tôi xem tóc của chị.”

Suối tóc huyền buông xuống.

“Hai mươi đô la”, bà vừa nói vừa nâng mái tóc với bàn tay thành thạo.

“Đưa cho tôi nhanh lên”, Della nói.

Trong hai tiếng đồng hồ sau đó, Della tung tăng trên đôi cánh hy vọng, theo kiểu sáo mòn của phép ẩn dụ. Cô lục soát hết các cửa hiệu để tìm cho ra món quà cho Jim.

Cuối cùng cũng tìm ra. Có vẻ như nó dành sẵn cho Jim chứ không ai khác. Không có cái nào giống như thế trong bất cứ tiệm nào cô đã ghé đến, đã săm soi săn lùng từ trong ra ngoài. Đấy là cái dây đeo đồng hồ bằng bạch kim, kiểu dáng đơn sơ giản dị, giá trị thực sự từ chất liệu, không cần trang trí hoa hòe hoa sói. Nó xứng đáng với Chiếc Đồng Hồ. Vừa nhìn thấy nó là cô biết ngay rằng nó phải là của anh, thanh nhã và quý giá, giống như anh vậy. Cô trả hai mươi mốt đô la để mua rồi vội vàng trở về với tám mươi bảy xu còn lại. Với chiếc dây đồng hồ này từ nay Jim có thể đàng hoàng xem giờ dù đang đi với ai. Chiếc đồng hồ quý như thế mà thỉnh thoảng Jim phải kín đáo xem giờ chỉ vì chiếc dây bằng da tạm bợ hiện nay.

Về đến nhà, cơn phấn khích của Della dần dần nhường chỗ cho sự thận trọng, đắn đo.  Cô lấy những kẹp sắt uốn tóc ra, bật bếp ga và bắt tay vào việc sửa chữa những thiệt hại do tình yêu và lòng độ lượng gây ra. Đúng là một công việc vất vả, tốn nhiều công sức.

Trong vòng bốn mươi phút, đầu cô đầy những lọn tóc nhỏ xoăn tít khiến cô trông giống như một cậu học trò lêu lổng. Xong việc cô đến soi gương thật lâu, lòng đầy lo âu.

“Nếu Jim không giết mình,” cô tự nhủ, “khi nhìn kỹ lại có lẽ anh sẽ bảo mình giống như một vũ nữ. Nhưng biết làm gì, ôi, biết làm gì được với một đô la và tám mươi bảy xu?”

Bảy giờ. Cà phê đã pha sẵn, chảo đã bắc lên lò chuẩn bị cho món sườn chiên.

Jim không bao giờ về trễ. Della nắm chặt chiếc dây đồng hồ trong lòng bàn tay, đến ngồi ở góc bàn cạnh cửa ra vào. Cô nghe tiếng bước chân anh xuống cầu thang, mặt tái xanh một lúc. Có thói quen việc gì cũng cầu nguyện, cô thì thầm: ”Lạy Chúa, cầu sao trong mắt anh mình vẫn còn đẹp.”

Cửa mở, Jim bước vào rồi đóng lại. Trông anh gầy và trầm lặng. Tội nghiệp, anh chỉ mới hai mươi hai đã phải lo gánh nặng gia đình. Đến áo khoác ngoài và găng tay anh cũng chẳng có.

Jim dừng chân và đứng bất động, như chó săn đánh hơi thấy con mồi. Anh nhìn chăm chăm vào Della với một ánh mắt kỳ lạ khiến cô không hiểu nổi và lo sợ. Không phải là giận dữ, ngạc nhiên, chê bai, ghét bỏ, không phải một trong những tình cảm mà Della chuẩn bị đón nhận. Anh chỉ nhìn cô chăm chú, vẻ khác thường.

Della lách khỏi chiếc bàn đến bên anh.

“Jim yêu quý, đừng nhìn em như thế. Em đã cắt tóc bán rồi vì em không thể thấy lễ Giáng sinh đến gần mà không tặng anh món quà nào. Tóc sẽ mọc lại nhanh thôi - anh không lo điều đó phải không? Em phải làm như vậy. Tóc em mọc lại nhanh lắm. Thôi, chúc mừng Giáng sinh đi, chúng ta sẽ hạnh phúc. Anh không biết món quà em tặng anh đẹp đến cỡ nào đâu!”

“Em đã cắt tóc rồi sao?”, Jim hỏi một cách khó nhọc, chừng như anh không thể hiểu được sự thực hiển nhiên đó tuy đã mất công suy nghĩ.

“Cắt rồi và bán rồi,” Della đáp, ” Nhưng anh vẫn cứ yêu em chứ? Không có tóc em vẫn là Della của anh thôi, phải không?”

Jim thẫn thờ nhìn khắp phòng.

“Em nói là em bán tóc rồi à?”, Jim hỏi lại như một kẻ ngớ ngẩn.

“Đừng mất công tìm kiếm”, Della nói, “Em nhắc lại là em bán rồi. Ngày mai là lễ Giáng sinh. Đừng giận, em hy sinh mái tóc vì anh. Có thể tóc em quý thật đấy, cô nói tiếp, giọng êm ái mà nghiêm túc, nhưng không ai tính được cái giá của tình yêu em dành cho anh, Jim ạ. Bây giờ em chiên sườn nhé?”

Jim như chợt tỉnh cơn mê. Anh ôm ghì lấy Della. Ta hãy kín đáo quay nhìn chỗ khác trong mười giây. Tám đô la mỗi tuần hay một triệu mỗi năm, điều ấy có gì khác nhau? Nhà toán học hay người hóm hỉnh đều trả lời sai. Những người thông thái mang đến các món quà giá trị, nhưng trường hợp này không phải thế. Điều quả quyết khó hiểu này sẽ được soi sáng lát nữa đây.

Jim lấy một gói nhỏ từ túi áo khoác và ném lên bàn.

“Đừng hiểu sai về anh, Della. Không thể nào có chuyện một kiểu tóc cắt hay uốn hay gội khác đi lại làm cho anh bớt yêu em. Nếu em mở gói này ra thì em sẽ hiểu tại sao lúc nãy anh lại ngỡ ngàng như thế.”

Những ngón tay thon mềm lanh lẹ tháo tung dây buộc và mở gói giấy. Một tiếng reo mừng thích thú, và rồi, hỡi ơi, lập tức chuyển thành tiếng sụt sùi nức nở, cần có ngay sự vỗ về an ủi kịp lúc của chủ nhân căn hộ.

Bởi vì, trước mắt Della là những chiếc lược, cả một bộ lược, xếp xuôi và ngược, mà Della từng khao khát nhìn trong tủ kính một cửa tiệm ở Broadway. Những chiếc lược xinh xắn, làm bằng mai rùa, viền ngọc - Della biết là rất đắt tiền, lâu nay cô chỉ thầm mong ước mà không mảy may hy vọng có ngày sắm được. Giờ đây chúng đã là của cô nhưng những lọn tóc cho chúng trang điểm lại không còn nữa. Della ôm mấy chiếc lược vào lòng, mơ màng nhìn chúng rồi nở nụ cười dịu dàng nói: “Tóc em mọc nhanh lắm, Jim à!”

Rồi Della nhảy nhót như chú mèo con phỏng lửa và kêu lên: “Ôi, ôi”.

Jim vẫn chưa thấy món quà của anh. Cô vội vàng xòe bàn tay đưa quà ra. Ánh kim khí lóe sáng như phản chiếu nét hân hoan rạng rỡ trong cô.

“Thật tuyệt vời, đúng không, Jim? Em lùng khắp phố để kiếm nó. Bây giờ anh có thể mỗi ngày xem giờ cả trăm lần. Đưa đồng hồ đây, để em xem có dây này nó trông ra sao.”

Thay vì làm theo lời cô, Jim đến ngồi trên ghế, tay ôm lấy đầu và mỉm cười.

“Della, cứ cất những món quà Giáng sinh này đi. Chúng thật quý, không cần phải dùng ngay. Anh đã bán đồng hồ, lấy tiền mua lược cho em. Thôi, em chiên sườn đi!”

Magi, như các bạn biết đấy, là những người thông thái, những nhà thông thái tuyệt vời - đã tặng quà cho chúa Hài đồng trong máng lừa. Họ đã sáng tạo ra nghệ thuật tặng quà Giáng sinh. Bởi họ là nhà thông thái nên quà tặng của họ chắc chắn cũng khôn ngoan, có thể được ưu tiên thay đổi trong trường hợp trùng lặp. Và ở đây tôi đã chắp vá thuật lại cho bạn một chuyện thời sự chẳng mấy ly kỳ về hai đứa bé ngu ngốc sống trong một căn hộ chung cư đã hi sinh cho nhau một cách ngớ ngẩn để mất đi những tài sản quý báu nhất. Tuy nhiên điều muốn nói sau cùng với những người khôn ngoan ngày nay là: trong tất cả những người tặng quà, hai người này là thông thái nhất. Trong tất cả người tặng quà và nhận quà, họ là hai người thông thái nhất. Ở nơi đâu họ cũng là người thông thái nhất. Họ là những Magi.